Người Cao Lan ở Tuyên Quang cư trú chủ yếu tại hai huyện Sơn Dương và Yên Sơn. Không chỉ tích cực phát triển kinh tế và xây dựng đời sống mới mà đồng bào Cao Lan còn lưu giữ được rất nhiều bản sắc văn hóa độc đáo. Nhắc đến dân tộc Cao Lan, người ta nhớ ngay đến lần điệu Sình ca đã được công nhận là một di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Họ tự hào rằng, ở đâu có người Cao Lan thì ở đó Sình ca. Về cơ bản, Sình ca Cao Lan bao gồm nhiều thể loại: Hát mừng năm mới, giao duyên, hát đám cưới, hát đố, hát ru, ca ngợi sản xuất và xây dựng cuộc sống mới.
Những nét đặc trưng của văn hóa Cao Lan
Qua những làn điệu dân ca này, người Cao Lan gửi gắm những tâm tư, tình cảm với nhau, những ước mơ, nguyện vọng của người lao động với thiên nhiên và thần linh… Ngoài những bài được truyền lại, người Cao Lan còn có thể hát ngẫu hứng, sáng tạo ra những bài dân ca mới, phản ánh cuộc sống của người dân, ca ngợi Đảng, Nhà nước và Bác Hồ.
Cùng với Sình ca, người Cao Lan còn giữ được nhiều điệu múa truyền thống. Như múa còn, múa xúc tép, mùa cờ, múa cầu muà… Các điệu múa đều tái hiện lại quá trình lao động, sản xuất hàng ngày. Nhưng được biến tấu sinh động và hấp dẫn nhờ sự kết hợp nhịp nhàng tiếng nhạc, trống. Và sự uyển chuyển hình thể của người biểu diễn. Các điệu múa hết sức sôi động,vui nhộn nên thu hút người xem, biểu diễn. Các điệu múa không hạn chế về số lượng, tuổi tác và giới tính nên mỗi dịp tổ chức múa đều tạo sự vui tươi. Phấn khởi và thu hút đông người biểu diễn.
Trang phục truyền thống Cao Lan
Cùng với lời ca, tiếng hát, điệu múa, bản sắc văn hóa độc đáo của người Cao Lan còn thể hiện ở trang phục truyền thống. Trang phục nam thường có màu chàm hoặc đen. Trang phục nữ: Áo dài, từ ngang ngực thường là màu đỏ hoặc nâu, phần dưới xanh chàm hoặc đen. Ngoài áo là chiếc thắt lưng bằng vải được thắt nút ở ngang hông; hai đầu thắt lưng buông dài ngang chiều dài áo.
Đầu đội khăn vuông hoặc dài, hai dải khăn thường được cuốn lật về phía sau. Hoa văn trên trang phục của người Cao Lan cũng rất đa dạng, có hoa trám, hình lục lăng, thậm chí dệt chữ… Tùy theo nhu cầu và sở thích của mỗi người. So với các dân tộc khác, trang phục truyền thống của phụ nữ dân tộc Cao Lan mộc mạc, đơn giản. Song cũng có rất nhiều nét đặc trưng riêng đó là sự kết hợp giữa hai màu chủ đạo đen, đỏ.
Để gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, nhiều xã có đồng bào Cao Lan sinh sống đã thành lập các câu lạc bộ văn hóa, văn nghệ. Không chỉ biểu diễn vào dịp lễ, tết các câu lạc bộ còn truyền dạy các làn điệu dân ca, dân vũ. Cũng như truyền nghề làm trang phục truyền thống cho lớp trẻ. Nhờ vậy, người Cao Lan mà bản sắc văn hóa của người Cao Lan đã và đang được lưu giữ; phát triển trong cộng đồng.
Lễ hội truyền thống
Người Cao Lan tôn thờ Phật giáo, Nho giáo nhưng đậm nét là việc thờ cúng tổ tiên. Về nơi ở, nhà của người Cao Lan mường tượng như con “trâu thần”. Bốn cột chính tượng trưng cho bốn chân, dui mè là xương sườn, nóc nhà được coi là sống lưng.
Tại một trong hai góc thuộc phần ngoài của nhà có một căn buồng nhỏ, đó chính là nơi. Để thờ hương hoả. Người Cao Lan có những dịp hội hè, đình đám để cảm tạ Thần Phật, trời đất. Đồng thời bồi đắp đời sống văn hoá tinh thần vào các dịp Tết Nguyên đán, đầu xuân. Lễ hội có ý nghĩa quan trọng đối với người Cao Lan. Để ôn lại sự tích xa xưa của tộc họ và giáo dục truyền thống văn hoá dân tộc cho các thế hệ. Đồng thời cũng là dịp đồng bào cầu một năm mới làm ăn thịnh vượng, mùa màng bội thu.
Tại bản Cống Luộc, xã Đèo Gia (Lục Ngạn) vào ngày 16 tháng 2 âm lịch. Đồng bào Cao Lan mở hội truyền thống còn gọi là ngày hội hát sình ca tại đình Cống Luộc. Ngoài nghi lễ truyền thống làm cỗ cúng tại đình, các trò chơi dân gian, đánh đu, chọi gà, đánh quay… Còn có hát sình ca. Hội đình Cống Luộc thu hút nhiều đồng bào dân tộc Cao Lan ở các bản Đèo Gia; Đồng Bụt, Thung, Ruồng… về hát giao lưu.
Xem thêm những bài viết khác tại đây.